Tabletka dzień po bez recepty - od kiedy?

Od 2017 roku w Polsce obowiązuje ustawa, która pozwala na kupno antykoncepcji awaryjnej wyłącznie na receptę. Od 1 maja 2024 roku tabletka "dzień po"  ellaOne jest dostępna dla osób powyżej 15. roku życia na podstawie darmowej recepty farmaceutycznej (która zostaje wystawiona przez farmaceutę na podstawie wywiadu medycznego z pacjentką). Do programu przystąpiły wybrane apteki. Serwis erecept.pl oferuje konsultacje medyczne z możliwością wystawienia recepty na tabletkę dzień po.

Tabletka dzień po bez recepty - kiedy nowe prawo zacznie obowiązywać?

Od 1 maja 2024 roku w wybranych aptekach dostępna jest antykoncepcja awaryjna na receptę wystawioną przez farmaceutów, zgodnie z nowym rozporządzeniem. Farmaceuci mogą wypisywać recepty na pigułki "dzień po" po przeprowadzeniu wywiadu medycznego, a procedura ta nie wymaga zgody rodziców dla pacjentek powyżej 15. roku życia.

Lista aptek, które przystąpiły do programu pilotażowego Ministerstwa Zdrowia ws. recepty farmaceutycznej na tabletkę "dzień po"

Od 2017 roku w Polsce obowiązuje ustawa według której tabletkę dzień po można zakupić jedynie na receptę. Nowelizacja ustawy przewiduje dostępność antykoncepcji awaryjnej zawierającej substancję czynną jaką jest octan uliprystalu bez recepty dla osób powyżej 15. roku życia.

Projekt nowelizacji prawa farmaceutycznego

Projekt nowelizacji ustawy Prawo farmaceutyczne 22 kwietnia 2024 roku został zatwierdzony przez Sejm. Projekt został także rozpatrzony przez Senat, który zbierał się 6-7 marca i nie wniósł żadnych poprawek do nowelizacji prawa farmaceutycznego.

Minister Zdrowia jeszcze w połowie lutego przewidywała, że gdyby projekt nie spotkał się ze sprzeciwem, zakup tabletki dzień po bez recepty byłby możliwy już od 1 kwietnia. Tak się jednak nie stało.

W poniedziałek, 18 marca 2024 r., Minister Zdrowia zapowiedziała plan awaryjny, jeśli projekt spotkałby się ze sprzeciwem. Według założeń MZ zakup tabletki dzień po bez recepty będzie regulowany rozporządzeniem dla farmaceutów.

Weto prezydenta

W piątek 29 marca 2024 roku Prezydent Andrzej Duda zawetował nowelizację ustawy Prawo farmaceutyczne. W uzasadnieniu podał troskę o zdrowie dzieci oraz ich rodziców, a także wspomniał o petycji sprzeciwiającej się ustawie podpisanej przez 30 tys. osób, która wpłynęła do Kancelarii Prezydenta. Prezydent dodał również, że jest otwarty na nowelizację ustawy, jeśli zmieniony zostanie wiek dostępności leku z 15 lat na 18 lat.

Co to jest tabletka dzień po i w jakim celu się ją stosuje?

Antykoncepcja awaryjna, inaczej zwana tabletką dzień po, jest to pigułka zawierająca octan uliprystalu lub lewonorgestrel, używana w celu ochrony przed niechcianą ciążą, gdy stosowana metoda antykoncepcji zawiedzie (np. pęknięcie prezerwatywy, pominięcie dawki tabletki antykoncepcyjnej) lub po niezabezpieczonym stosunku.

Jak działa antykoncepcja awaryjna?

Substancje czynne zawarte w tabletce modulują działanie hormonów płciowych. Jej mechanizm działania polega na zahamowaniu lub opóźnieniu owulacji. Lewonorgestrel wywołuje również zmiany w błonie śluzowej macicy, przez co blokuje zagnieżdżenie się zarodka. Antykoncepcja awaryjna nie jest tabletką wczesnoporonną, więc nie zadziała gdy doszło już do zapłodnienia.

Badania wykazały, że skuteczność antykoncepcji awaryjnej nie zależy od fazy cyklu miesiączkowego, w jakiej była ona zastosowana. Jednak należy pamiętać, aby przyjąć ją jak najszybciej po niezabezpieczonym stosunku lub gdy zastosowana metoda antykoncepcji zawiodła.

Należy pamiętać, że substancje te nie chronią przed chorobami przenoszonymi drogą płciową.

Jakie rodzaje antykoncepcji awaryjnej są dostępne w Polsce?

W Polsce aktualnie dostępna jest jedna tabletka zawierająca octan uliprystalu i jest to EllaOne. Tabletkę ta można przyjąć do 120 godzin po odbyciu stosunku płciowego.

Dostępne są również dwie tabletki dzień po zawierające lewonorgestrel i są nimi Escapelle oraz Livopill. Tę antykoncepcję awaryjną można przyjąć do 72 godzin po odbytym stosunku.

Odradza się używanie środków antykoncepcji awaryjnej więcej niż jeden raz w jednym cyklu menstruacyjnym, ponieważ może to prowadzić do zaburzeń cyklu miesiączkowego.

Należy także pamiętać, że jej skuteczność jest największa w ciągu 12 godzin po niezabezpieczonym stosunku płciowym lub w sytuacji, gdy inne metody antykoncepcji zawiodą. Dlatego najważniejsze jest, aby zażyć tabletkę najszybciej jak to możliwe.

@erecept.pl Tabletka po jak ją uzyskać?! Sprawdź szczegóły i umów się na e-konsultacje z e-recpetą na ERECEPT.PL (link w bio) #antykoncepcja #awaryjnasytuacja #stosunekpłciowy #wpadka ♬ dźwięk oryginalny - Erecept.pl

Jakie są skutki uboczne antykoncepcji awaryjnej?

Najczęstsze działania niepożądane po przyjęciu tabletki dzień po to nudności, bóle głowy oraz wymioty. Mogą pojawić się także plamienia lub zaburzenia miesiączkowania - opóźnienie lub przyspieszenie krwawienia w zależności od fazy cyklu miesiączkowego, w jakiej zastosowano antykoncepcję awaryjną.

Czy tabletka dzień po jest bezpieczna?

Antykoncepcja awaryjna jest uważana za bezpieczną, jednak powinna być ona metodą doraźną - nie powinna stanowić stałej przyjmowanej metody zapobiegania ciąży. W celu dobrania stałej metody antykoncepcji, skonsultuj się z lekarzem ginekologiem.

Tabletka dzień po a alkohol

Należy także pamiętać, że tabletka dzień po nie jest środkiem wczesnoporonnym, czyli nie spowoduje poronienia w sytuacji, gdy doszło już do zapłodnienia. Stosowanie tabletki dzień po równocześnie z alkoholem może obniżać jej skuteczność i zwiększać ryzyko niechcianej ciąży.

Spożywanie alkoholu równocześnie z tabletką dzień po może również zwiększać jej efekty niepożądane takie jak nudności, bóle głowy czy wymioty. Dodatkowo jeśli w ciągu 3 godzin po przyjęciu tabletki wystąpią wymioty należy zażyć kolejną tabletkę.

Tabletka dzień po a karmienie piersią

Substancje zawarte w antykoncepcji awaryjnej mogą przenikać do mleka matki, dlatego nie powinno się jej stosować w trakcie karmienia piersią lub należy zrobić przerwę w karmieniu piersią do 7 dni w przypadku octanu uliprystalu lub do 8 godzin w przypadku lewonorgestrelu.

Tabletka dzień po a interakcje z innymi lekami

Wiele leków i suplementów może wchodzić w interakcje z tabletką dzień po i tym samym wpływać na jej skuteczność. W razie zażywania innych leków zaleca się konsultację u lekarza ginekologa lub farmaceuty, który indywidualnie dobierze plan postępowania.

Aktualnie, aby zastosować antykoncepcję awaryjną potrzebna jest recepta wystawiona przez lekarza.

Działanie tabletki "dzień po" może być niewystarczające u osób z nadwagą i otyłością, natomiast dane te są ograniczone.

Co może osłabić skuteczność antykoncepcji awaryjnej?

Na skuteczność tabletek mogą wpływać także zaburzenia wchłaniania i pasażu przewodu pokarmowego np. w chorobach zapalnych jelit. W takim wypadku wchłanianie leku może być niewystarczające do osiągnięcia efektu terapeutycznego.

Czy antykoncepcji awaryjnej można używać jako zamiennik pigułek antykoncepcyjnych?

Antykoncepcja awaryjna – przeciwwskazania. O co może spytać lekarz?

Antykoncepcja awaryjna nie może być zastosowana u pacjentki z nadwrażliwością na którykolwiek składnik produktu leczniczego.

Karmienie piersią

Karmienie piersią nie powinno być podejmowane w przypadku zastosowania antykoncepcji awaryjnej. Zarówno lewonorgestrel, jak i uliprystal przenikają do pokarmu kobiecego. Jeśli istnieje konieczność przyjęcia antykoncepcji awaryjnej, to możliwe jest odciąganie pokarmu i niepodawanie go dziecku w celu podtrzymania laktacji.

Ciąża

Tabletka "dzień po" nie powinna być zastosowana w trakcie ciąży. W razie braku pewności należy wykonać test ciążowy (np. jeśli opóźnia się miesiączka).

Leczenie farmakologiczne

Niewskazane jest jednoczesne przyjmowanie niektórych leków i suplementów diety (np. ziele dziurawca, niektóre leki przeciwwirusowe i przeciwpadaczkowe) wpływających na cytochrom CYP3A4, ze względu na ryzyko interakcji.

Stosowanie antykoncepcji awaryjnej jest również niewskazane u osób z ciężkimi zaburzeniami wątroby, zaburzeniami wchłaniania oraz u kobiet, u których występuje ryzyko ciąży pozamacicznej. Octan uliprystalu jest niewskazany u osób z ciężką astmą, która leczona jest doustnymi glikokortykosteroidami.

Czy pomimo ustawy farmaceuta będzie mógł odmówić sprzedania tabletki dzień po?

Nie, w świetle obowiązującego prawa farmaceuta nie może powołać się na tzw. klauzulę sumienia i nie sprzedać antykoncepcji awaryjnej.

Klauzula sumienia jest zawarta w ustawie o zawodzie lekarza i lekarza dentysty i daje możliwość powstrzymania się od wykonywania świadczeń zdrowotnych, jeśli są one niezgodne z sumieniem lekarza. Tej ustawie nie podlegają farmaceuci, przez co nie powinni oni odmówić sprzedaży tabletki dzień po.

Kto może kupić tabletkę "dzień po" bez recepty lekarskiej (ale z receptą farmaceutyczną)?

W wybranych aptekach osoby, które ukończyły 15 lat mogą otrzymać receptę farmaceutyczną na tabletkę "dzień po" ellaOne (zawiera octan uliprystalu). Recepta jest darmowa dla osób ubezpieczonych. Jeśli pacjentka zgłosi chęć otrzymania recepty na tabletkę "dzień po", to farmaceuta przeprowadzi z nią wywiad medyczny w oddzielnym pomieszczeniu. Po tym podejmie decyzję, czy jest uzasadnione i bezpieczne, otrzymanie recepty i przyjęcie leku przez pacjentkę. Cena ellaOne waha się od ok. 70 do 200 zł.

Warto przypomnieć, że lekarze, pielęgniarki i położne mogą wystawiać receptę na tabletkę "dzień po" - zarówno z lewonorgestrelem (Escapelle, Livopill), jak i octanem uliprystalu (ellaOne). Serwis erecept.pl oferuje konsultacje z możliwością otrzymania e-recepty na antykoncepcję awaryjną. Cena Livopill mieści się w przedziale cenowym ok. 21-80 zł, natomiast Escapelle - 35-150 zł.

Przed 1 maja 2024 roku tabletkę dzień po mogły otrzymać osoby, które posiadają receptę od lekarza. W tym należy pamiętać, że osoby poniżej 16 lat nie mogą odbyć wizyty lekarskiej bez opiekuna prawnego, a nastolatki powyżej 16. roku życia muszą posiadać zgodę opiekuna prawnego na samodzielną wizytę.

Jak otrzymać receptę na tabletkę "dzień po" w niedzielę i święta?

Jeżeli chodzi o tabletkę "dzień po", najważniejsze jest, aby czas od aktu płciowego do jej przyjęcia był jak najkrótszy, w celu zagwarantowania jej najwyższej skuteczności. Dlatego też jeżeli niezabezpieczony stosunek miał miejsce akurat w niedzielę lub święta, gdy wszelkie placówki POZ czy gabinety specjalistyczne są zamknięte, kluczowe jest, aby nie czekać, aż wspomniane miejsca się otworzą, lecz należy poszukać innego rozwiązania.

Najwygodniejszym sposobem uzyskania recepty na tabletkę "dzień po" w dni wolne od pracy jest skorzystanie z konsultacji lekarskiej online. Lekarz zbierze z pacjentką wywiad, a następnie, jeżeli nie będzie widział żadnych przeciwwskazań, wystawi e-receptę na antykoncepcję awaryjną, którą następnie będzie można zrealizować w aptece.

Czy mężczyzna może dostać receptę na tabletkę dzień po?

Zgodnie z polskim prawem, recepta na tabletkę dzień po nie może zostać wystawiona mężczyźnie. Otrzymać receptę może tylko osoba, dla której tabletka jest przeznaczona. Musi ona zawierać dane kobiety. Nie ma możliwości przepisania recepty partnerowi/partnerce osoby, która ma tabletkę zażyć.

Czy istnieją sytuacje, w których lekarz ma prawo odmówić wystawienia recepty na środki antykoncepcji awaryjnej?

Tak, w Polsce lekarz może odmówić wypisania recepty na tabletkę "dzień po", powołując się na zapis w Kodeksie Etyki Lekarskiej, jakim jest klauzula sumienia.

W przypadku, gdy lekarz odmawia wypisania recepty na tabletkę "dzień po", zaleca się poproszenie go o pisemne potwierdzenie tej odmowy, co może być pomocne w podejmowaniu dalszych kroków.

Jeśli uważasz, że w trakcie rozmowy z lekarzem Twoje prawa zostały pokrzywdzone, zgłoś to do Rzecznika Praw Pacjenta.

Bibliografia

Inni czytali również

14.04.2025

Antykoncepcja dla mężczyzn - metody, skuteczność

Czytaj wpis

20.08.2024

Skończyłaś 40 lat? Czas, aby na nowo porozmawiać z ginekologiem na temat antykoncepcji hormonalnej

Czytaj wpis

14.04.2025

Czy tabletki antykoncepcyjne zwiększają ryzyko zachorowania na raka?

Czytaj wpis

04.10.2024

Czas potrzebny na osiągnięcie skuteczności tabletek antykoncepcyjnych - jakie są fakty i mity?

Czytaj wpis