Czy wiesz, że nie musisz robić przerwy w braniu tabletek antykoncepcyjnych?

Czym są tabletki antykoncepcyjne i jak działają?

Tabletki antykoncepcyjne to środki antykoncepcji hormonalnej - zawierają syntetyczne hormony, odpowiedniki żeńskich hormonów płciowych, estrogenów i progesteronu. Dzielą się na dwuskładnikowe oraz jednoskładnikowe.

Dwuskładnikowe tabletki zawierają zarówno pochodną estrogenu, jak i progestagen. Pochodna estrogenu hamuje wzrost pęcherzyka dominującego, a progestagen powoduje zagęszczenie śluzu szyjkowego i hamuje owulację, czyli uwalnianie komórek jajowych.

Tabletki jednoskładnikowe (mini pill) pozbawione są estrogenów i zawierają tylko progestagen. Mechanizm działania pochodnych progesteronu polega na zagęszczeniu śluzu i hamowaniu owulacji.

Należy pamiętać, że przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych nie chroni przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. W celu ochrony przed chorobami wenerycznymi należy używać prezerwatywy .

Jakie są schematy przyjmowania tabletek antykoncepcyjnych?

W przypadku tabletek dwuskładnikowych, standardowe cykliczne stosowanie tabletek antykoncepcyjnych polega na przyjmowaniu tabletek z hormonami przez 21 dni, po czym następuje 7-dniowa przerwa, podczas której hormonów się nie przyjmuje - stosuje się tabletki placebo lub nie stosuje się żadnych pigułek, w zależności od konkretnego preparatu. Po tygodniu przerwy rozpoczyna się kolejny cykl 21/7.

Alternatywna metoda to 24/4 (czyli 24 dni zażywamy tabletki antykoncepcyjne z hormonami i 4 dni bez hormonów), która jest skuteczniejsza i powoduje mniejsze działania niepożądane związane ze zmniejszeniem stężenia hormonów w przerwie. Czasem stosuje się również schemat przedłużony 84/7.

Podczas siedmiodniowej przerwy (alternatywnie czterodniowej) występuje tzw. krwawienie z odstawienia. Towarzyszyć mu mogą objawy okołomiesiączkowe, np. bóle głowy i miednicy, wahania nastroju.

Natomiast w przypadku tabletek jednoskładnikowych przerw zazwyczaj się nie robi. Wyjątek stanowi nowy lek zawierający drospirenon, który jest przeznaczony do stosowania w schemacie 24/4 (24 tabletki aktywne i 4 tabletki placebo). Czterodniowa przerwa ma docelowo zapewnić bardziej przewidywalne wzorce krwawienia, ponieważ jedne z najczęstszych działań niepożądanych tabletek jednoskładnikowych to nieregularne krwawienia i plamienie.

Czy możliwe jest stosowanie tabletek antykoncepcyjnych bez przerwy?

Standardowy schemat z przerwami 21/7 został stworzony, by naśladować naturalny cykl menstruacyjny kobiety. Okazuje się jednak, że comiesięczne krwawienie z odstawienia nie przynosi żadnych korzyści zdrowotnych. Dlatego obecnie uważa się, że nie jest konieczne robienie przerw w stosowaniu tabletek antykoncepcyjnych. Można stosować doustną antykoncepcję hormonalną w schematach przedłużonych, 84 dni z tabletkami i 7 przerwy, a także stale (365 dni).

Jakie sią zalety i wady stosowania tabletek antykoncepcyjnych bez przerwy?

Podczas stosowania tabletek antykoncepcyjnych metodą ciągłą (bez przerw) lub w schemacie przedłużonym 84/7, nieplanowane krwawienie może występować częściej w ciągu pierwszych miesięcy (zwykle do ok. pół roku). Następnie częstotliwość krwawienia zmniejsza się, jest ono również mniej bolesne. Do zalet ciągłego stosowania doustnej antykoncepcji hormonalnej dwuskładnikowej należy eliminacja krwawień z odstawienia wraz z towarzyszącymi kłopotliwymi objawami, jak bóle i zaburzenia nastroju oraz większe prawdopodobieństwo skuteczności pigułki w zapobieganiu ciąży. Do wad należy to, że zwłaszcza podczas pierwszych miesięcy przyjmowania leku może wystąpić nieplanowane krwawienie i plamienia, co może się okazać bardziej uciążliwe niż regularne, przewidywalne krwawienia z odstawienia.

Kiedy warto wyeliminować krwawienie z odstawienia?

Zmniejszone krwawienia z odstawienia bądź całkowity ich brak może być przydatne w leczeniu endometriozy, przedmiesiączkowych zaburzeń dysforycznych (PMDD), bolesnych miesiączek i łagodzeniu objawów wypadowych (tzw. zespół klimakteryczny) w okresie okołomenopauzalnym. Takie działanie jest wynikiem zmniejszenia wahań hormonalnych oraz wpływu na błonę śluzową macicy - jej komórki zanikają, czyli dochodzi do atrofii macicy.

Czy przyjmowanie pigułek antykoncepcyjnych bez przerwy jest bezpieczne?

Obecnie dostępne informacje dotyczące przyjmowania antykoncepcji w schemacie przedłużonym 84/7, schemacie 24/4 oraz schemacie stałym, bez przerwy nie wskazują na występowanie negatywnych skutków dla organizmu kobiety w porównaniu do schematu standardowego.

Przyjmowanie estrogenów wiąże się z większym ryzykiem rozwoju nadciśnienia tętniczego, incydentów zakrzepowo-zatorowych, jednak wyniki badań nie sugerują, by to ryzyko było wyższe u kobiet stosujących niestandardowe schematy. Przeprowadzone badania dostarczały tylko pośrednich dowodów na zbliżone ryzyko sercowo-naczyniowe, czyli porównywały wyniki badań krwi (metabolizmu węglowodanów, profilu lipidowego i parametrów hemostatycznych) i wartości ciśnienia tętniczego kobiet stosujących schemat standardowy i schematy niestandardowe.

Jak zmienia się krwawienie podczas przyjmowania antykoncepcji hormonalnej bez przerwy?

Cykliczne odstawienie tabletek antykoncepcyjnych wiąże się z pojawieniem krwawienia podobnego do miesiączki. W schematach przedłużonych przerw jest mniej, a tym samym krwawienia z odstawienia są rzadsze. Tabletki antykoncepcyjne w schematach niestandardowych, w tym przyjmowane ciągle, częściej powodują plamienie i nieplanowane krwawienie, jednak sumarycznie, dni podczas których występuje krwawienie jest mniej w porównaniu do metody standardowej 21/7. Częstotliwość krwawień zmniejsza się z czasem, częściej pojawiają się w pierwszych miesiącach brania tabletek. Dodatkowo, objawy związane z menstruacją, takie jak bóle głowy, wzdęcia, zmęczenie i bóle miesiączkowe występują rzadziej.

Czy po odstawieniu ciągłej antykoncepcji wraca płodność?

Z dostępnych badań wynika, że po zaprzestaniu stosowania ciągłej antykoncepcyjnej kuracji hormonalnej, płodność wraca w ciągu 1-3 miesięcy u ok. 98-99% kobiet. Powrót płodności jest rozumiany jako ponowne wystąpienie owulacji lub zajście w ciążę.

Jak zmienia się skuteczność tabletek antykoncepcyjnych stosowanych bez przerwy?

Podejrzewa się, że przy stosowaniu tabletek antykoncepcyjnych bez przerwy lub w schemacie przedłużonym, ryzyko niechcianej ciąży może być niższe ze względu na niższą aktywność osi podwzgórze-przysadka-jajniki. Oznacza to, że mniej prawdopodobne jest, że dojdzie do owulacji, przez co trudniej o zapłodnienie i nieplanowaną ciążę.

Niektóre badania sugerują niższe ryzyko ciąży przy schematach z rzadszymi i krótszymi okresami bez tabletek, a inne wskazują, że to ryzyko jest zbliżone przy schematach standardowych i niestandardowych. Na rynku dostępne są różne preparaty. Ze względu na to, że w tabletkach antykoncepcyjnych mogą znajdować się różne progestageny i różne dawki estrogenu utrudnione jest stworzenie precyzyjnego porównania skuteczności przyjmowania tabletek w różnych schematach.

Podsumowując, ciągłe stosowanie tabletek antykoncepcyjnych może okazać się dobrym rozwiązaniem dla wielu kobiet, przynosząc dodatkowe korzyści i eliminując niektóre problemy związane z tradycyjnym cyklem 21/7. Ważne jest jednak indywidualne podejście do kwestii antykoncepcji. Bez względu na to, czy zdecydujesz się brać tabletki antykoncepcyjne metodą ciągłą, czy będziesz preferować przerwy, najważniejsze jest, aby decyzja ta była świadoma i oparta na wiedzy medycznej. Przed podjęciem jakiejkolwiek decyzji dotyczącej zdrowia Twojego organizmu wskazany jest kontakt z lekarzem - najlepiej konsultacja u ginekologa. Pamiętaj, metoda antykoncepcji powinna zawsze być dostosowana do Twoich indywidualnych potrzeb i okoliczności.

Bibliografia

1. Faculty of Sexual & Reproductive Healthcare of the Royal College of Obstetricians and Gynaecologists Guideline Combined Hormonal Contraception January 2019

2. Faculty of Sexual & Reproductive Healthcare of the Royal College of Obstetricians and Gynaecologists Guideline Progestogen-only Pills August 2022

3. Małgorzata Nowicka Leki antykoncepcyjne dwuskładnikowe Medycyna po dyplomie, październik 2022

4. Małgorzata Nowicka Leki antykoncepcyjne jednoskładnikowe Medycyna po dyplomie, grudzień 2022