Trądzik - rodzaje trądziku, charakterystyka i leczenie

Czym jest trądzik? - charakterystyka

Trądzik to powszechna choroba zapalna skóry o przewlekłym przebiegu. Według statystyk około 90% społeczeństwa między 11 a 30 rokiem życia doświadczyło lub doświadczy tego schorzenia.

W przebiegu trądziku na skórze mogą pojawić się różnorodne zmiany: grudki, krosty, zaskórniki, wykwity ropne czy torbielowate. Wykwitom towarzyszyć może obrzęk, zaczerwienienie, swędzenie oraz łuszczenie tkanki skórnej. Rozdrapane zmiany, bądź zaawansowany, nieleczony trądzik sprzyjają powstawaniu trwałych blizn i przebarwień. Najczęstszymi lokalizacjami trądziku jest skóra twarzy, klatki piersiowej oraz pleców.

Trądzik to choroba dermatologiczna, która w znacznym stopniu może negatywnie oddziaływać na zdrowie psychiczne i być źródłem kompleksów. Połączenie leczenia dermatologicznego wraz z odpowiednią pielęgnacją oraz zdrowym trybem życia zwiększa szanse na zdrową i gładką skórę oraz dobry nastrój.

W jaki sposób powstają zmiany trądzikowe?

Na powstawanie wykwitów trądzikowych składają się mechanizmy tj. nadprodukcja łoju, nadkażenie bakteriami oraz nadmierne rogowacenia naskórka. W efekcie nadmiar sebum blokuje ujście przewodów gruczołów łojowych i zostaje zatrzymany w powierzchniowych warstwach skóry.

Początkowo na skórze powstają mikrozaskórniki, a później zaskórniki zamknięte, które są doskonałym siedliskiem bakterii beztlenowych. Anaeroby dzięki enzymom uwalniają kwasy tłuszczowe ze składników sebum, co generuje lokalny stan zapalny.

Jakie zmiany skórne obserwujemy w przebiegu trądziku?

Najczęstszą lokalizacją trądziku są tzw. miejsca łojotokowe: twarz, tułów oraz klatka piersiowa. Trądzik może przybierać różnorodne postaci, poniżej opisujemy kilka z nich:

Zmiany zaskórnikowe (zaskórniki): jest to wydzielina gruczołów łojowych znajdująca się pod powierzchnią skóry. Przyjmują postać czarnych lub białych grudek, niewielkich rozmiarów, umiejscowionych najczęściej w okolicy policzków i nosa.

Krosty: są to uwypuklone zmiany z czerwoną, zapalną obwódką, w środku znajduje się biały, ropny punkt. Krosty powstają w wyniku nadkażenia zaskórników.

Grudki: czerwone i wypukłe wykwity skórne.

Guzy: bolesne, czerwone, rozległe i głębokie zmiany skórne ze sporą ilością ropy.

Zaskórniki po nadkażeniu bakteriami przekształcają się w grudki i krostki. Nieleczone wykwity tworzą nacieki, guzki a nawet ropne torbiele, które mogą pozostawić trwałe blizny.

Z jakiego powodu powstają zmiany trądzikowe?

Trądzik to choroba, która ma silne podłoże genetyczne. Nasilone zmiany skórne podczas okresu dojrzewania lub wykwity w dorosłym życiu u rodziców lub najbliższych członków rodziny zwiększają ryzyko wśród potomków.

Keratynizacja, czyli proces złuszczenia naskórka, może ulec zaburzeniu w wyniku działania androgenów. Hormony płciowe regulują również ilość wydzielanego sebum (łoju). Z tego powodu właśnie w okresie dojrzewania - okresie największej burzy hormonalnej, na skórze większości nastolatków pojawia się trądzik.

Układ endokrynny wpływa na stan skóry również u osób dorosłych. Trądzik szczególnie często współwystępuje z takimi chorobami układu dokrewnego jak cukrzyca i PCOS (zespół policystycznych jajników). Zaostrzenie trądziku, z powodu wzrostu uwodnienia naskórka mieszka włosowego, obserwujemy u większości miesiączkujących kobiet na około 2-7 dni przed miesiączką.

Styl życia ma ogromny wpływ na poziom naszych hormonów. Niezdrowa dieta oraz spożywanie wysokoprzetworzonych produktów z wysokim indeksem glikemicznym promuje nadmierną produkcję łoju. Równowaga hormonalna może ulec zachwianiu także w okresie permanentnego stresu.

Palenie papierosów również pogarsza stan naszej cery. Nikotyna oraz substancje smoliste zawarte w wyrobach tytoniowych zmniejszają ilość dostarczanego tlenu i substancji odżywczych, zaburzają regenerację oraz prawidłowe krążenie w obrębie skóry. W konsekwencji zwiększa się produkcja łoju, a ilość włókien kolagenowych i elastynowych ulega zmniejszeniu. Skóra starzeje się znacznie szybciej, pojawiają się plamy i przebarwienia, a trądzik może ulec zaostrzeniu.

Nadmierna ekspozycja na promieniowanie słoneczne prowadzi do utlenienia skwalenu (składnik sebum), co może spowodować wzrost keratynizacji i rozwój lokalnego stanu zapalnego skóry.

Nieodpowiednia pielęgnacja i higiena skóry twarzy nasila trądzik. Niebezpieczne jest szczególnie niedostateczne oczyszczanie bądź nasilone złuszczanie naskórka.

Na wzrost produkcji sebum mogą wpływać również niektóre leki np. glikokortykosteroidy, leki antydepresyjne, witamina B12 lub preparaty jodu w dużej ilości.

Jakie rodzaje trądziku wyróżniamy?

Rodzaje trądziku pod względem morfologii zmian skórnych

Acne juvenilis, czyli trądzik młodzieńczy, jest najczęściej spotykanym rodzajem trądziku. Pojawia się on w okresie dojrzewania z powodu licznych zmian hormonalnych (głównie wzrostu poziomu androgenów). Ma tendencję do zanikania z upływem czasu, gdy ustala się względna równowaga hormonalna. Spośród zmian skórnych najczęściej obserwuje się tu zaskórniki oraz wykwity grudkowo-krostkowe.

Trądzik ropowiczy (acne phlegmonosa) - spośród zmian skórnych typowe dla tej odmiany trądziku są ropne torbiele, krosty, grudki i zaskórniki. Torbiele to wypełnione ropną wydzieliną przestrzenie, które powstają w wyniku ucisku i zapalenia. W procesie gojenia na skórze pojawiają się wciągnięte, szpecące i nierówne blizny.

Kolejnym rodzajem trądziku jest trądzik skupiony, czyli acne conglobata. Dotyka on głównie mężczyzn, a czynnikiem wyzwalającym może być przewlekła choroba ogólnoustrojowa, stres, używki oraz niezdrowa dieta. Trądzik skupiony najczęściej występuje w okolicach twarzy, pośladków oraz pleców. Typowe są tu ropne zaskórniki skupione w jednym miejscu, torbiele ropne oraz głębokie nacieki. Po wygojeniu często pojawiają się blizny.

O acne keloidea (trądzik bliznowcowy) mówimy, gdy na skórze pojawiają się guzki z wypustkami o nieregularnym obrysie. Są one efektem zaczopowania ujścia gruczołów łojowych i narastania sebum wewnątrz gruczołu, co jest idealnym środowiskiem do namnażania się bakterii. Ropny stan zapalny prowadzi do destrukcji skóry i rozwoju trudnych do usunięcia bliznowców. Do wystąpienia choroby może przyczynić się noszenie drażniących materiałów i stosowanie niewłaściwych kosmetyków.

Trądzik piorunujący, znany również jako acne fulminans, to jedna z najcięższych odmian trądziku, występująca głównie u młodych mężczyzn. Zmiany skórne są tu podobne do tych obserwowanych w trądziku skupionym oraz ropowiczym, jednakże mogą one ulegać rozpadowi oraz powodować krwawe podbiegnięcia. Choroba nie ogranicza się tylko do tkanki skórnej, może dotyczyć całego organizmu. Do objawów towarzyszących należy podwyższona temperatura ciała oraz ból stawów. Do odchyleń w badaniach laboratoryjnych należy leukocytoza i wzrost OB. W badaniu RTG niekiedy uwidacznia się zmiany w obrębie stawu mostkowo-obojczykowego.

Rodzaje trądziku pod względem etiologii zmian skórnych

Ze względu na etiologię zmian wyróżnić możemy:

Trądzik polekowy - najczęściej pojawia się jako efekt uboczny stosowanych leków. Jego obecność nie oznacza od razu konieczności zaprzestania stosowania danego wyrobu medycznego. Należy każdorazowo skontaktować się z lekarzem w celu ewentualnej modyfikacji leczenia. Do leków mogących wywołać wykwity skórne zaliczamy: leki przeciwpadaczkowe oraz przeciwtarczycowe, barbiturany, lit i jego związki, disulfiram, glikokortykosteroidy, leki stosowane w kuracji gruźlicy, sterydy anaboliczne a także witaminę B12.

Trądzik zawodowy - dotyczy osób stale narażonych na działanie niektórych chemikaliów (np. smarów, chloru, olejów mineralnych czy też przetworów smołowych), a także osób pracujących w zadymionych i zapylonych pomieszczeniach. Do zawodów podwyższonego ryzyka należą: lakiernicy, stolarze, mechanicy, osoby produkujące kosmetyki, a także osoby zajmujące się przemysłem petrochemicznym.

Trądzik niemowlęcy - schorzenie dotykające co piątego niemowlaka. W okresie noworodkowym przeważnie ma łagodny charakter i nie zostawia żadnych zmian. W rzadkich przypadkach, u starszych niemowląt, mogą powstać nasilone zmiany ropne przekształcające się w blizny.

Trądzik - Leczenie i profilaktyka

W leczeniu różnych rodzajów wykwitów wykorzystuje się wyroby medyczne do stosowania miejscowego oraz ogólnoustrojowego. Bardzo ważną rolę w terapii oraz profilaktyce trądziku odgrywa właściwa pielęgnacja skóry.

Leczenie miejscowe

Leczenie miejscowe trądziku o umiarkowanym lub niewielkim nasileniu opiera się na stosowaniu na zmienioną chorobowo skórę preparatów w formie zawiesin, pudrów, aerozoli bądź past. Do oczyszczania skóry zaleca się preparaty spirytusowe z dodatkiem 2% kwasu salicylowego, 1% mentolu lub tymolu, a także żele i roztwory.

Tretynoina 0,05% to substancja czynna preparatów na trądzik będąca formą kwasową witaminy A. W połączeniu z antybiotykiem erytromycyną może być zastosowana w przypadku wykwitów grudkowych i zaskórników. Dodatek Adapalenu (retinoidu III generacji) zmniejsza podrażnienie, działa przeciwbakteryjnie i zmniejsza produkcję sebum. Skutecznym połączeniem w przypadku cery problematycznej jest erytromycyna, kwas salicylowy oraz dodatek cynku.

5/10/15% nadtlenek benzoilu oraz antybiotyki (np. klindamycyna, tetracyklina) są skuteczne w zwalczaniu zmian krostkowych, grudkowych i zaskórnikowych.

Trądzik o charakterze ropnym leczony jest poprzez nacinanie i oczyszczanie.

Leczenie ogólnoustrojowe

W wypadku nasilonych postaci trądziku lekarz może zadecydować o włączeniu leków doustnych. Kuracja powinna trwać minimum pół roku - z początku stosuje się duże dawki preparatów, po uzyskaniu poprawy klinicznej dawkowanie ulega stopniowej redukcji.

W trudnych do leczenia rodzajach trądziku wykorzystuje się antybiotyki, najczęściej tetracyklinę w połączeniu z dużymi dawkami witamin z grupy B (poza witaminą B12, która może wzmagać trądzik). Tetracykliny działają przeciwbakteryjnie wobec Propionobacterium acnes. Dodatkową komponentą redukującą łojotok może być witamina C oraz PP.

Lekarz może zalecić stosowanie izotretynoiny (pochodnej witaminy A) w przypadku zmian o dużym natężeniu, krostkowych oraz ropowiczych. Izotretynoina działa silnie złuszczająco i zmniejsza wydzielanie sebum. Należy jednak pamiętać, że substancja ta może działać toksycznie wobec płodu (teratogennie), dlatego przed, w trakcie oraz po kuracji pochodną witaminy A konieczne jest wdrożenie skutecznej antykoncepcji.

Profilaktyka trądziku

W walce ze zmianami trądzikowymi oraz profilaktyce trądziku bardzo ważne jest podejście holistyczne do problemu. Poza stosowaniem leczenia objawowego terapię trądziku warto uzupełnić o leczenie przyczynowe.

Odpowiednia pielęgnacja jest niezmiernie ważna i nie powinno się jej bagatelizować. Każdego dnia skórę należy oczyszczać preparatami przystosowanymi do cery problematycznej, by stała się ona wolna od zanieczyszczeń i nadmiaru łoju. Warto sięgnąć po preparaty mające w składzie kwas glikolowy lub salicylowy. Istotnym krokiem pielęgnacyjnym jest demakijaż, np. płynem micelarnym. Następcze zastosowanie toniku pozwoli utrzymać lub przywrócić odpowiednie pH skóry, co wspomaga naturalną barierę ochronną. Bardzo ważnym aspektem pielęgnacyjnym jest odpowiednie nawilżenie skóry, które umożliwia utrzymanie ochronnej warstwy lipidowej.

Należy unikać leków zaostrzających trądzik, oczywiście jeżeli nie ma absolutnej konieczności do ich stosowania. Unikanie promieni słonecznych chroni zarówno przed fotostarzeniem skóry jak i powstawaniem wykwitów.