Czas potrzebny na osiągnięcie skuteczności tabletek antykoncepcyjnych - jakie są fakty i mity?

Jak działają tabletki antykoncepcyjne?

Większość tabletek antykoncepcyjnych ma podobny mechanizm działania. Istnieją dwa rodzaje tej antykoncepcji hormonalnej - tabletki jedno- oraz dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne.

Tabletki jednoskładnikowe zawierają wyłącznie jeden hormon - progestagen, podczas gdy tabletki dwuskładnikowe łączą działanie tego hormonu z estrogenem. Oba te składniki są syntetyczne i odpowiednikami naturalnych hormonów żeńskich.

Jak działają tabletki antykoncepcyjne zawierające dwa składniki? Dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne, dzięki obecności estrogenu, wpływają na zatrzymanie owulacji. Polega to na zahamowaniu uwolnienia komórki jajowej z jajników, co chroni przed zajściem w nieplanowaną ciążę.

Ponadto zagęszczają śluz szyjkowy, przez co plemnikom ciężko jest dostać się do jamy macicy.

Jak działają jednoskładnikowe tabletki antykoncepcyjne? Antykoncepcja hormonalna jednoskładnikowa działa poprzez zmianę składu śluzu szyjkowego. Za to działanie odpowiada progestegen, który jest zawarty w obu preparatach.

Ponadto progestagen powoduje supresję wydzielania hormonu luteinizującego, co również wpływa na hamowanie owulacji.

Kiedy zacząć brać tabletki antykoncepcyjne?

Stosowanie antykoncepcji hormonalnej może być rozpoczęte na kilka różnych sposobów, oto niektóre z nich:

• W przypadku tabletek antykoncepcyjnych, zawierających dwa składniki:

Najbardziej polecaną opcją jest taka, aby pierwsza tabletka antykoncepcyjna była przyjęta w pierwszym dniu cyklu, inaczej określanym jako pierwszy dzień miesiączki. Wówczas dodatkowe zabezpieczenie nie jest konieczne, a ochrona przed ciążą następuje już od pierwszego dnia stosowania.

Jeżeli tabletkę antykoncepcyjną przyjmiemy w ciągu pierwszych 5 dni cyklu, to również nie musimy stosować dodatkowego zabezpieczenia. Ochrona przed niechcianą ciążą jest zachowana od pierwszego dnia przyjmowania tabletek antykoncepcyjnych.

Można również rozpocząć stosowanie pigułek w dowolnym dniu cyklu. Jednak, aby zapobiec zajściu w ciążę, należy stosować dodatkową formę antykoncepcji (np. prezerwatywy) przez pierwszych 7 dni przyjmowania pigułek.

Warto też udać się do lekarza ginekologa, aby wykluczyć już istniejącą ciążę.

• W przypadku tabletek antykoncepcyjnych z jednym hormonem - mini pigułka

Jeśli rozpoczniesz przyjmowanie tabletki zawierającej tylko progestagen w pierwszym dniu cyklu menstruacyjnego (pierwszy dzień miesiączki), będzie działać od razu i będziesz chroniona przed ciążą. Nie będziesz potrzebować dodatkowej antykoncepcji.

Jeśli rozpoczniesz przyjmowanie tabletek zawierających tylko progestagen w piątym dniu cyklu menstruacyjnego lub wcześniej (piąty dzień po rozpoczęciu miesiączki lub wcześniej), będziesz chroniona przed ciążą od razu, chyba że masz krótki cykl menstruacyjny (miesiączkujesz co 23 dni lub krócej).

Jeśli masz krótki cykl menstruacyjny, będziesz potrzebować dodatkowej antykoncepcji, takiej jak prezerwatywy, przez 2 pierwsze dni przyjmowania tabletek.

Jeśli rozpoczniesz przyjmowanie tabletki zawierającej tylko progestagen w innym dniu cyklu, nie będziesz chroniona przed ciążą od razu. Będziesz potrzebować dodatkowej antykoncepcji przez 2 pierwsze dni stosowania tabletek.

W sytuacjach wyjątkowych, takich jak: poronienie, antykoncepcja po porodzie, czy nawet w przypadku, gdy Twój cykl miesiączkowy jest krótszy, warto zasięgnąć porady lekarza ginekologa, ponieważ, może będziesz potrzebowała innego schematu przyjmowania pigułek.

Po jakim czasie działają tabletki antykoncepcyjne?

Tabletki antykoncepcyjne działają już od dnia rozpoczęcia ich przyjmowania! Jeżeli pierwszą tabletkę dwuskładnikową przyjęłaś w dniu rozpoczęcia miesiączki lub w ciągu pierwszych 5 dni cyklu, to efekt antykoncepcyjny powinien być uzyskany tego samego dnia. Oznacza to, że nie musisz stosować dodatkowego zabezpieczenia.

Jeśli rozpoczniesz przyjmowanie tabletek zawierających tylko progestagen w piątym dniu cyklu menstruacyjnego lub wcześniej (piąty dzień po rozpoczęciu miesiączki lub wcześniej), będziesz chroniona przed ciążą od razu, chyba że masz krótki cykl menstruacyjny (miesiączkujesz co 23 dni lub krócej).

Jeśli masz krótki cykl menstruacyjny, będziesz potrzebować dodatkowej antykoncepcji, takiej jak prezerwatywy, przez 2 pierwsze dni przyjmowania tabletek.

Jeśli rozpoczniesz przyjmowanie tabletki zawierającej tylko progestagen w innym dniu cyklu, nie będziesz chroniona przed ciążą od razu. Będziesz potrzebować dodatkowej antykoncepcji przez 2 pierwsze dni stosowania tabletek

Tabletki antykoncepcyjne - kiedy zaczynają działać, jeżeli pierwszą tabletkę antykoncepcyjną wzięłaś w dowolnym dniu cyklu? W tej sytuacji, aby osiągnąć skuteczność antykoncepcyjną, pigułki powinny być brane nieprzerwanie przez 7 dni.

Dotyczy to również sytuacji, gdy Twój cykl miesiączkowy jest bardzo regularny. Przez pierwszy tydzień przyjmowania tabletek, należy stosować dodatkowe zabezpieczenie, ponieważ może dojść do zapłodnienia.

Podczas zażywania tabletek antykoncepcyjnych ważne jest, by przyjmować je o stałej porze dnia, aby zapobiec zajściu w ciążę. Jest to szczególnie istotne w przypadku stosowania jednoskładnikowej antykoncepcji hormonalnej. Jej skuteczność jest zachowana, jeżeli opóźnienie w przyjęciu preparatu nie trwało dłużej niż 3 godziny.

Kiedy tabletki antykoncepcyjne przestają działać?

Oczywistą sytuacją jest, że tabletki antykoncepcyjne przestają działać, kiedy ich przyjmowanie zostanie całkowicie przerwane.

Wpływ pigułki antykoncepcyjnej na metabolizm hormonów endogennych (czyli naturalnie występujących w organizmie) i na gospodarkę hormonalną jest indywidualny dla każdej kobiety, dlatego ciężko jest określić powrót płodności po zaprzestaniu stosowania preparatu.

Jeżeli tabletki antykoncepcyjne nie są stosowane zgodnie z zaleceniami, np.:

• nie są zażywane codziennie;

• podczas ich przyjmowania wystąpią zaburzenia żołądkowo-jelitowe, uniemożliwiające wchłonięcie tabletki;

Wówczas może dojść do osłabionego działania tabletek antykoncepcyjnych i istnieje ryzyko pojawienia się ciąży.

Pominięcie tabletki antykoncepcyjnej - co robić?

Pominięta pigułka należy do jednych z najczęstszych błędów podczas stosowania doustnej antykoncepcji hormonalnej. Schemat postępowania, w przypadku nie wzięcia preparatu, zależy od tygodnia, w którym została pominięta dawka.

• Jeżeli zapomniałaś wziąć tabletkę w pierwszym tygodniu stosowania, to należy przyjąć pominiętą pigułkę jak najszybciej, nawet jeżeli będziesz musiała przyjąć dwie tabletki naraz. Powinnaś również pomyśleć o dodatkowym zabezpieczeniu przez 7 dni od nieprzyjęcia dawki.

• Jeżeli zapomniałaś przyjąć tabletkę w drugim tygodniu, to jak najszybciej ją zażyj, a kolejną przyjmij zgodnie z harmonogramem. Tabletki dwuskładnikowe nadal zachowują swoją skuteczność, dlatego nie jest konieczne stosowanie dodatkowych metod antykoncepcji.

• Jeśli doszło do pominięcia tabletki antykoncepcyjnej w trzecim tygodniu, to przyjmij ją, nawet jeżeli będziesz musiała przyjąć dwie na raz. Należy kontynuować zażywanie pozostałych tabletek z tego blistra i natychmiast rozpocząć kolejne opakowanie, bez robienia zalecanej przerwy. Warto pamiętać, że w takiej sytuacji krwawienie miesięczne może nie wystąpić. Mogą jedynie pojawić się plamienia w trakcie stosowania drugiego opakowania.

W przypadku pominięcia dawki preparatu, to należy przede wszystkim skorzystać z porad i informacji zawartych na ulotce dołączonej do opakowania leku.

Zobacz także: Pominięcie tabletki antykoncepcyjnej - jak postępować?

Jaka jest skuteczność tabletek antykoncepcyjnych?

Tabletki hormonalne należą do jednych z najskuteczniejszych metod antykoncepcji. Ich skuteczność podczas prawidłowego przyjmowania wynosi 99,7% dla dwuskładnikowych preparatów antykoncepcyjnych oraz 99,49% dla preparatów jednoskładnikowych.

Przyjmowanie pigułek codziennie o tej samej porze gwarantuje ich niezawodność w zapobieganiu ciąży. Ich skuteczność jest znacznie obniżona, jeżeli przyjmowanie tabletek zachodzi niezgodnie z zaleceniami lekarza.

Ponadto tabletki antykoncepcyjne powinny być przyjmowane w określonej kolejności, które są ułożone dniami tygodnia na blistrze.

Nie jest to tak istotne, gdy przyjmowane są tabletki jednofazowe, ponieważ każda pigułka zawiera takie same stężenie hormonu.

Jeżeli natomiast przyjmujemy tabletki dwu- lub trójfazowe, w których stężenie substancji czynnej jest różne w poszczególnych tabletkach, to należy restrykcyjnie trzymać się kierunku strzałek widocznych na opakowaniu.

Bibliografia

"Ginekologia" Grzegorz H. Bręborowicz, PZWL, Warszawa 2020

National Health Service, [online],[dostęp 28 czerwca 2023], dostępny w internecie: https://www.nhs.uk/conditions/contraception/combined-contraceptive-pill/

National Health Service, [online],[dostęp 28 czerwca 2023], dostępny w internecie: https://www.nhs.uk/conditions/contraception/the-pill-progestogen-only/