Jak szybko działają tabletki antykoncepcyjne?

Tabletki antykoncepcyjne - w jaki sposób działają?

Doustna antykoncepcja jest uznawana za jedną z najbardziej skutecznych metod zapobiegania ciąży - wskaźnik Pearla to ok. 0,1. Według badań na tę formę antykoncepcji decyduje się 16% Polek. Tabletki zawierają w swoim składzie żeńskie hormony płciowe takie jak estrogeny i progesteron.

Tabletki antykoncepcyjne dostępne są na rynku farmaceutycznym w formie preparatów jednoskładnikowych oraz dwuskładnikowych. Działanie tych leków opiera się na zahamowaniu owulacji, zagęszczeniu śluzu szyjkowego oraz hamowaniu perystaltyki jajowodów.

Dwuskładnikowa antykoncepcja doustna

W składzie preparatów dwuskładnikowych znajduje się komponenta estrogenowa - etynyloestradiol oraz progesteron (gestagen). Estrogeny zapobiegają rozrostowi endometrium (błony śluzowej macicy) oraz hamują wzrastanie pęcherzyka Graafa. Gestageny zatrzymują proces owulacji, przez co komórka jajowa nie jest uwalniana do jajowodu. Takie działanie uniemożliwia fuzję gamet w jajowodzie - nie dochodzi do zapłodnienia. Progesteron prowadzi do zagęszczenia śluzu szyjkowego, przez co staje się on nieprzepuszczalny dla plemników.

Stosowanie antykoncepcji doustnej nie stanowi przeciwwskazania do używania prezerwatyw , które dodatkowo chronią przed chorobami przenoszonymi drogą płciową oraz zwiększają skuteczność antykoncepcji.

Tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe mogą występować jako preparaty jednofazowe, dwufazowe oraz trójfazowe. Tabletki jednofazowe posiadają jednakowe stężenie hormonów w każdej tabletce, natomiast formy dwufazowe oraz trójfazowe zawierają różne dawki hormonów, dzięki czemu naśladują przebieg cyklu miesięcznego u kobiety.

Tabletki antykoncepcyjne jednoskładnikowe

Jednoskładnikowe tabletki antykoncepcyjne (tzw. mini pills) zawierają w swoim składzie jeden typ syntetycznego hormonu - progestagen (progesteron). Są mniej skuteczne od antykoncepcji dwuskładnikowej - wskaźnik Pearla wynosi 0,5. Mechanizm działania gestagenów pozwala na zahamowanie owulacji oraz zagęszczenie śluzu szyjkowego. Mini pill powinna być przyjmowana każdego dnia o stałej porze.

Kiedy należy rozpocząć przyjmowanie antykoncepcji?

Tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe

Rozpoczęcie terapii za pomocą dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych powinno mieć miejsce pierwszego dnia cyklu, czyli w dniu rozpoczęcia krwawienia miesięcznego.

Preparaty zazwyczaj zawierają 21 tabletek, po zużyciu których należy wykonać 7 dniową przerwę. W tym czasie powinno wystąpić krwawienie z odstawienia. Mniej błędów w terapii generują jednak preparaty, które oprócz tabletek zawierających substancje czynne mają również tabletki placebo. Takie produkty dostępne są w formie 21+7 (21 tabletek aktywnych i 7 tabletek placebo) oraz 24+4 (24 tabletki hormonalne i 4 tabletki placebo).

Tabletki należy przyjmować doustnie każdego dnia w tym samym czasie. Bezpieczne jest maksymalnie 12 godzinne opóźnienie w stosunku do ustalonej godziny stosowania leku.

Tabletki antykoncepcyjne jednoskładnikowe

Preparaty gestagenowe przyjmuje się w trybie ciągłym, czyli nie jest tu przewidziana przerwa między kolejnymi opakowaniami leku. Każda tabletka posiada identyczną dawkę hormonu. Podczas terapii nie występuje krwawienie z odstawienia.

W porównaniu do tabletek dwuskładnikowych, mini pills stosuje się bardziej restrykcyjnie. Pastylki przyjmuje się każdego dnia, o zbliżonej porze, a maksymalne bezpieczne opóźnienie to tylko 3 godziny.

Jak szybko działa doustna antykoncepcja?

Antykoncepcja dwuskładnikowa

Skuteczność i szybkość działania tabletek antykoncepcyjnych jest uzależniona od dnia cyklu, w którym rozpoczynamy terapię. Jeżeli opakowanie tabletek rozpoczęto w okresie od 1. dnia krwawienia miesięcznego do 5. dnia cyklu, antykoncepcja działa natychmiast po zażyciu pierwszej tabletki z blistra.

Gdy kobieta rozpoczyna przyjmowanie doustnej antykoncepcji po 5. dniu cyklu, antykoncepcja skuteczna jest dopiero po przyjęciu pierwszych 7 tabletek. W tym okresie należy stosować dodatkową formę protekcji przed niechcianą ciążą np. prezerwatywy.

Doustna antykoncepcja hormonalna działa także podczas krwawienia z odstawienia. Ważne jest jednak aby nie wydłużać ustalonej przez producenta przerwy między kolejnymi opakowaniami leku. Jeżeli z jakiegoś powodu przerwa ta uległa wydłużeniu, przez pierwsze 7 dni nowego cyklu konieczne jest korzystanie z dodatkowej metody antykoncepcji.

Antykoncepcja jednoskładnikowa

Bez względu na moment rozpoczęcia terapii za pomocą mini pill przez pierwszy tydzień należy stosować dodatkową formę antykoncepcji.

Jeśli pacjentka pominęła pigułkę lub opóźnienie w przyjęciu kolejnej dawki przekracza 3 godziny, przez kolejne 2 dni należy dołączyć inną, niehormonalną formę antykoncepcji.

Co zrobić w wypadku pominięcia tabletki?

Przed rozpoczęciem stosowania antykoncepcji należy zapoznać się z ulotką dołączoną do opakowania oraz skonsultować się z ginekologiem, by omówić sposób i bezpieczeństwo korzystania z wybranej metody zapobiegania ciąży.

Strategia postępowania w przypadku pominięcia tabletki antykoncepcyjnej zależy od typu preparatu i dnia cyklu, w którym doszło do pomyłki.

Tabletki dwuskładnikowe

Podstawowe postępowanie w sytuacji pominięcia dwuskładnikowej tabletki antykoncepcyjnej wygląda następująco:

Pominięcie 1 tabletki, jednak od ustalonej godziny terapii upłynęło mniej niż 12 godzin - należy przyjąć pominiętą pastylkę i kontynuować stosowanie antykoncepcji według standardowego schematu. Nie jest konieczne dodatkowe zabezpieczenie.

Pominięcie 1 tabletki, jednak od ustalonej godziny upłynęło więcej niż 12 godzin - należy jak najszybciej przyjąć pominiętą pastylkę, nawet jeśli oznacza to przyjęcie dwóch tabletek na raz (pominiętej i aktualnej). W takiej sytuacji zaleca się kontynuowanie terapii, bez potrzeby dodatkowej formy zabezpieczenia.

Pominięcie 2 tabletek podczas 1. i 2. tygodnia cyklu menstruacyjnego - należy stosować po 2 tabletki przez kolejne 2 dni. Konieczne jest dołączenie dodatkowej formy antykoncepcji przez okres 7 dni.

Pominięcie 2 tabletek podczas 3. tygodnia cyklu menstruacyjnego - należy wyrzucić opakowanie leku stosowane do tej pory i rozpocząć nowe. Przez pierwsze 7 dni terapii konieczne jest korzystanie z dodatkowej formy zabezpieczenia.

Pominięcie 3 lub większej ilości tabletek - należy wyrzucić opakowanie leku stosowane do tej pory i rozpocząć nowe. Przez pierwsze 7 dni terapii konieczne jest korzystanie z dodatkowej formy zabezpieczenia.

Przedstawione wyżej wytyczne to ogólne zasady postępowania w wypadku pominięcia dwuskładnikowej tabletki antykoncepcyjnej. Jeśli pacjentka znajdzie się w takiej sytuacji, konieczne będzie zapoznanie się z ulotką dołączoną do opakowania tabletek, gdzie szczegółowo opisane zasady postępowania dla konkretnego preparatu. Jakiekolwiek wątpliwości należy skonsultować z lekarzem.

Tabletki jednoskładnikowe

Skuteczność antykoncepcji jednoskładnikowej znacząco spada, jeśli odstęp czasowy między kolejnymi tabletkami wynosi więcej niż 36 godzin.

W wypadku gdy pacjentka zapomni o tabletce, jednak opóźnienie to jest mniejsze niż 12 godzin - pominiętą pastylkę należy zażyć jak najszybciej, kolejną dawkę stosuje się o typowej dla danej osoby porze.

Jeśli opóźnienie jest dłuższe niż 12 godzin, należy zastosować dodatkową formę antykoncepcji przez okres tygodnia.

Dokładny schemat postępowania znajduje się w dołączonej do opakowania ulotce i zawsze należy się z nim zapoznać.

Co wpływa na skuteczność tabletek antykoncepcyjnych?

Inne leki i wyroby medyczne

Jednoczasowe stosowanie tabletek antykoncepcyjnych oraz niektórych substancji może obniżyć skuteczność ochrony przed niechcianą ciążą. Należy unikać takich połączeń lekowych, jednak jeśli jest to konieczne, podczas terapii należy zastosować dodatkową metodę antykoncepcji.

Wśród preparatów ziołowych, których należy unikać podczas hormonalnej antykoncepcji wyróżniamy: ziele dziurawca, dzięgiela chińskiego oraz pluskwicy groniastej.

Wśród leków, które mogą obniżać skuteczność antykoncepcji wyróżniamy preparaty tj. ;barbiturany, ryfampicyna, karbamazepina oraz fenytoina. Ostrożność należy zachować również podczas jednoczesnej terapii za pomocą antybiotyków tj. doksycyklina i ampicylina.

Błędy podczas stosowania tabletek antykoncepcyjnych

Częstym błędem, który zmniejsza skuteczność antykoncepcji hormonalnej jest nieprzestrzeganie schematu dawkowania tabletek antykoncepcyjnych zaproponowanego przez producenta. Powoduje to zwiększenie rzeczywistego wskaźnika Pearla.

Skuteczność antykoncepcji obniżać może brak regularności podczas przyjmowania tabletek, niedostosowanie do rygoru godzinowego (szczególnie wśród preparatów jednoskładnikowych), wydłużanie przerwy między kolejnymi opakowaniami preparatu czy pomijanie pigułek.

Biegunka oraz wymioty

W przypadku wymiotów bądź biegunki wchłanianie substancji zawartych w tabletce antykoncepcyjnej może ulec znacznemu osłabieniu. Jeżeli do zaburzeń żołądkowo-jelitowych doszło w czasie około 3-4 godzin od zażycia tabletki, należy postępować tak jak w przypadku pominięcia tabletki. Szczegółowe informacje zawarte są w dołączonej do opakowania ulotce.