Jakie mogą być nietypowe skutki uboczne tabletek antykoncepcyjnych?

Jakie jest działanie tabletek antykoncepcyjnych?

Większość tabletek osiąga swoje działanie antykoncepcyjne w podobny sposób.

Tabletki jednoskładnikowe zawierają tylko jeden hormon, progestagen, podczas gdy tabletki dwuskładnikowe łączą działanie progestagenu z estrogenem. Oba te składniki są syntetycznymi odpowiednikami naturalnych hormonów żeńskich.

Tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe wpływają na zatrzymanie owulacji, czyli uwolnienia komórki jajowej z jajnika, co zapobiega niechcianej ciąży. Dodatkowo tabletki dwuskładnikowe zagęszczają śluz szyjkowy, utrudniając plemnikom dostęp do jamy macicy.

Działanie tabletek antykoncepcyjnych jednoskładnikowych jest osiągane poprzez zmianę składu śluzu szyjkowego. Progestagen, który jest obecny w obu rodzajach tabletek, odpowiada za to działanie. Ponadto, progestagen hamuje wydzielanie hormonu luteinizującego, co również przyczynia się do zahamowania owulacji.

Inną formą ochrony przed nieplanowaną ciążą jest antykoncepcja postkoitalna, znana również jako antykoncepcja awaryjna. Są to preparaty zawierające octan uliprystalu lub lewonorgestrel ( EllaOne, Escapelle), które głównie działają poprzez hamowanie (lub opóźnianie) uwalniania komórki jajowej.

Jednak są one przeznaczone wyłącznie do stosowania doraźnego, po niezabezpieczonym stosunku.

Jaka jest skuteczność tabletek antykoncepcyjnych?

Pigułki antykoncepcyjne należą do jednych z najskuteczniejszych metod antykoncepcji. Ich skuteczność podczas prawidłowego przyjmowania wynosi 99,7% dla dwuskładnikowych preparatów antykoncepcyjnych oraz 99,49% dla preparatów jednoskładnikowych.

W trakcie przyjmowania antykoncepcji hormonalnej doustnej, należy pamiętać, że każde pominięcie tabletki, może zmniejszać skuteczność działania. Regularność stosowania antykoncepcji hormonalnej to jeden z najważniejszych elementów zapewniających jej efektywność.

Jakie są rodzaje pigułek antykoncepcyjnych?

Na rynku jest dostępnych kilka rodzajów antykoncepcji hormonalnej doustnej. Zasadniczo można ją podzielić na dwie główne grupy:

• tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe - zawierające dwa hormony estrogen oraz progestagen, czyli syntetyczne odpowiedniki żeńskich hormonów płciowych. Najczęściej dostępne w schemacie "21 + 7" - z czego 21 pigułek zawiera substancje czynne, a pozostałe 7 to tabletki placebo;

• tabletki antykoncepcyjne jednoskładnikowe - zawierające tylko progestagen, czyli sztuczny odpowiednik progesteronu, naturalnie występującego w organizmie kobiety.

Istnieją również dwa rodzaje tabletek antykoncepcyjnych dwuskładnikowych:

• tabletki antykoncepcyjne jednofazowe - każda tabletka z substancją aktywną zawiera takie same stężenie hormonów;

• tabletki antykoncepcyjne multifazowe - różnica polega na tym, że dawki hormonów pomiędzy tabletkami różnią się od siebie, dlatego ważne jest, aby przyjmować je w odpowiedniej kolejności. Tabletki dwufazowe zawierają dwa różne stężenia substancji czynnych w jednym blistrze. Analogicznie tabletki trójfazowe mają trzy różne stężenia w jednym blistrze.

Do tabletek antykoncepcyjnych można zaliczyć również tabletkę "dzień po", zawierającą syntetyczny analog progesteronu. "Escapelle" - to antykoncepcja awaryjna, zawierająca lewonorgestrel, będąca jednym z najpopularniejszych w Polsce przedstawicielek tej grupy.

Antykoncepcję awaryjną stanowi również "EllaOne" zawierająca octan uliprystalu, który moduluje aktywność naturalnego hormonu - progesteronu, niezbędnego w procesie owulacji. Lek ten działa poprzez opóźnienie występowania owulacji.

Jakie są skutki uboczne tabletek antykoncepcyjnych?

Antykoncepcja hormonalna wiąże się również z możliwością występowania niepożądanych skutków ubocznych. Różnią one nieznacznie dla danej metody antykoncepcji hormonalnej - preparatów dwu- i jednoskładnikowych.

Najczęstsze skutki uboczne tabletek antykoncepcyjnych jedno- i dwuskładnikowych obejmują:

• bóle głowy,

• spadek libido,

• tkliwość piersi,

• bolesność piersi,

• zmiany nastroju,

• nudności, wymioty,

• wzrost ciśnienia tętniczego krwi.

Podczas stosowania antykoncepcji hormonalnej jednoskładnikowej można również zauważyć: pojawienie się trądziku.

Jakie są nietypowe skutki uboczne antykoncepcji hormonalnej?

Oprócz powszechnie znanych skutków ubocznych antykoncepcji hormonalnej, możemy czasem spotkać się z tymi mniej popularnymi, które mogą wywołać niemałe zaskoczenie u nowych użytkowniczek danej metody antykoncepcji.

Z jakimi nietypowymi działaniami niepożądanymi możesz się spotkać? Zapoznaj się z listą poniżej:

• wypadanie włosów;

• zespół suchego oka;

• zmiana składu wydzieliny z pochwy;

• zwiększone ryzyko wystąpienia choroby zakrzepowo-zatorowej i żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (czyli powstawania tzw. skrzepów krwi w naczyniach) - to rzadkie, ale bardzo groźne powikłanie. Przed rozpoczęciem terapii tabletkami antykoncepcyjnymi, dowiedz się, czy nie jesteś w grupie podwyższonego ryzyka wystąpienia tego powikłania;

• zmniejszenie ryzyka zachorowania na raka jajnika i trzonu macicy przy długotrwałym stosowaniu;

• nieznaczne zwiększenie ryzyka zachorowania na raka piersi, które zanika po kilku latach po zaprzestaniu stosowania;

• zwiększenie ryzyka zachorowania na raka szyjki macicy. Głównym czynnikiem odpowiedzialnym za zachorowanie na ten rodzaj nowotworu są onkogenne warianty wirusa HPV, który jest przenoszony drogą płciową, dlatego zawsze zaleca się, aby podczas przygodnych kontaktów seksualnych stosować dodatkową ochronę barierową, np. prezerwatywę.

Jakie są skutki uboczne odstawienia tabletek antykoncepcyjnych?

Co jeżeli chcesz przestać stosować doustne hormonalne środki antykoncepcyjne? Odstawienie antykoncepcji hormonalnej może wiązać się z różnymi skutkami ubocznymi, których listę znajdziecie poniżej:

1. Możliwość zajścia w ciążę. Szansa na pojawienie się ciąży pojawia się szybciej niż mogłoby się wydawać. Aż do 96% kobiet, które przestały stosować tabletki antykoncepcyjne, zajdzie w ciążę w ciągu roku. W jednym z badań, ponad połowa z tych kobiet była w ciąży po 6 miesiącach.

2. Nieregularne miesiączki. Może minąć kilka miesięcy, zanim ustabilizują się okresy po zaprzestaniu stosowania antykoncepcji hormonalnej.

3. Bardziej bolesne i bardziej obfite miesiączki.

4. Zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS).

5. Ból towarzyszący owulacji.

6. Spadek masy ciała.

7. Powrót trądziku i niechcianych włosów.

8. Zanik bólu głowy.

9. Wciąż będziesz chroniona przed niektórymi rodzajami raka. Jednym z najlepszych "skutków ubocznych" stosowania pigułki antykoncepcyjnej jest zmniejszenie ryzyka zachorowania na raka jajnika i trzonu macicy przy długotrwałym stosowaniu.

10. Wzrost libido.

Jak stosować antykoncepcję hormonalną doustną?

Podczas stosowania antykoncepcji hormonalnej należy przede wszystkim pamiętać o regularności. Najlepiej przyjmować pigułki codziennie o tej samej porze, ponieważ opóźnienie w przyjęciu preparatu w przypadku tabletek jednoskładnikowych nie powinno wynosić dłużej niż 3 godziny, a w przypadku tabletek dwuskładnikowych - nie powinno przekraczać 12 godzin.

Co jeżeli bierzesz tabletki antykoncepcyjne i zdarzyło Ci się pominięcie tabletki? Powinnaś przede wszystkim zapoznać się z ulotką dołączoną do opakowania, ponieważ w zależności od tygodnia, w którym pominęłaś dawkę preparatu, może być konieczne stosowanie dodatkowego zabezpieczenia.

Tabletki antykoncepcyjne a tycie - fakt czy mit?

To rzadkie, ale niektóre kobiety zauważają przyrost masy ciała po rozpoczęciu stosowania tabletek antykoncepcyjnych. Wzrost masy ciała to często tymczasowy skutek uboczny spowodowany zatrzymywaniem płynów, a nie nadmiarem tkanki tłuszczowej.

Przegląd 44 badań nie wykazał żadnych dowodów na to, że zażywanie tabletek powoduje zwiększenie masy ciała. Podobnie jak w przypadku innych potencjalnych skutków ubocznych pigułki, ewentualny przyrost masy ciała jest zazwyczaj minimalny i ustępuje w ciągu 2-3 miesięcy.

W niektórych przypadkach kobiety przybierają na wadze, więc jeśli należysz do tej grupy pacjentek, skontaktuj się ze swoim lekarzem. Dlaczego warto skonsultować się z ginekologiem? Doktor zaproponuje Tobie innego rodzaju antykoncepcję hormonalną, która będzie bardziej odpowiednia do potrzeb Twojego organizmu.

Jakie są przeciwwskazania do stosowania tabletek antykoncepcyjnych?

Zdarzają się również takie sytuacje, w których antykoncepcja hormonalna nie powinna być stosowana. Oto ich lista:

• nowotwory hormonozależne, np. nowotwory piersi,

• palenie papierosów po 35. roku życia,

• długotrwałe unieruchomienie,

• nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu produktu leczniczego,

• kobiety z historią zakrzepicy żył głębokich, udaru, raka piersi lub trzonu macicy oraz choroby zastawkowej serca (historia podostrego bakteryjnego zapalenia wsierdzia, kobiety objęte ryzykiem migotania przedsionków lub nadciśnienia płucnego),

• kobiety z podejrzeniem ciąży lub z potwierdzoną ciążą,

• pacjentki z niezdiagnozowanymi, nieprawidłowymi krwawieniami macicznymi,

• pacjentki chorujące na nowotwory piersi lub mają podejrzenie jego wystąpienia,

• ostre choroby wątroby, łagodne lub złośliwe guzy wątroby lub ciężka marskość wątroby, niewydolność wątroby,

• historia przeprowadzonych zabiegów bariatrycznych,

• kobiety przyjmujące określone leki przeciwpadaczkowe,

• kobiety, które mają dwa lub więcej czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, które obejmują podeszły wiek, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze lub palenie papierosów, również nie powinny stosować tabletek antykoncepcyjnych zawierających estrogen i progestagen, ponieważ ryzyko przewyższa korzyści,

• kobiety z mutacjami prozakrzepowymi, takimi jak mutacja protrombiny, czynnik V Leiden, niedobory białek C, S i antytrombiny,

• kobiety z nadciśnieniem (skurczowe ciśnienie krwi >140 mmHg lub rozkurczowe ciśnienie krwi >90 mmHg według CDC), rakiem piersi, znaną chorobą niedokrwienną serca, migrenami z aurą, rakiem trzonu macicy, marskością wątroby, gruczolakorakiem wątroby lub rakiem złośliwym wątroby.

Przed rozpoczęciem stosowania antykoncepcji, należy zapoznać się z ulotką dołączoną do opakowania. Można znaleźć tam informacje dotyczące bezpieczeństwa stosowania antykoncepcji hormonalnej.

Tabletki antykoncepcyjne bez przerwy - jakie są działania niepożądane?

Do najczęściej obserwowanych skutków ubocznych podczas stosowania tabletek antykoncepcyjnych bez przerwy, należy występowanie nieplanowanych plamień i krwawień, które mogą być uciążliwe i powodować niejednokrotnie uczucie dyskomfortu.

Tabletki antykoncepcyjne a inne leki - czy można przyjmować?

Podczas stosowania antykoncepcji hormonalnej należy wiedzieć, jakie są potencjalne interakcje pomiędzy przyjmowanym preparatem a braną pigułką.

Które leki sprawiają, że antykoncepcja hormonalna jest mniej efektywna? Zapoznaj się z listą:

• niektóre leki stosowane w leczeniu epilepsji: Karbamazepina, Felbamat, Okskarbazepina, Fenobarbital, Fenytoina, Primidon, Topiramat);

• niektóre leki przeciwwirusowe stosowane w leczeniu HIV: Darunawir (Prezista), Efawirenz (Sustiva), Lopinawir/rytonawir (Kaletra),Nawirapina (Viramune);

• niektóre antybiotyki stosowane w leczeniu gruźlicy: Ryfampicyna, Ryfabutyna.

Jakie są inne rodzaje antykoncepcji hormonalnej?

Hormonalne środki antykoncepcyjne to nie tylko tabletki. Jeżeli masz przeciwwskazania do doustnych środków lub ta metoda antykoncepcji Tobie nie odpowiada, warto skorzystać z innych metod antykoncepcji hormonalnej. Inne popularne metody, polegające na przyjmowaniu hormonów, obejmują:

• plastry antykoncepcyjne
• implanty podskórne,

• wkładki domaciczne,

• krążki dopochwowe,

• zastrzyki antykoncepcyjne.

Bibliografia

"Oral Contraceptive Pills" - Danielle B. Cooper; Preeti Patel; Heba Mahdy, serwis National Library of Medicine, [online], [dostęp 04 lipca 2023], dostępny w internecie: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK430882/

National Health Service, [online], [dostęp 04 lipca 2023], dostępny w internecie: https://www.nhs.uk/conditions/contraception/contraceptive-pill-interact-medicines/

National Cancer Institute, [online], [dostęp 04 lipca 2023], dostępny w internecie: https://www.cancer.gov/about-cancer/causes-prevention/risk/hormones/oral-contraceptives-fact-sheet